در صنعت برق، از انواع مختلفی از کلیدهای قطع‌کننده جریان استفاده می‌شود. هر یک از این کلیدها بستگی به نیاز و کاربرد خاصی دارد. یکی از کلیدهای پرکاربرد و رایج در صنعت برق، کلید اتوماتیک یا کمپکت است. حال باید به‌طور دقیق درکی عمیق از این موضوع داشته باشید که کلید اتوماتیک یا کمپکت دقیقاً چه کاربردی دارد و چه تفاوت‌هایی با کلید مینیاتوری دارد؟ در ادامه در این مقاله از مهرآذر الکتریک به‌طور جامع به این موضوع می‌پردازیم.
کلید اتوماتیک چیست؟
کلید اتوماتیک یا کمپکت، یک وسیله محافظتی است که به آن MCCB (Molded Case Circuit Breaker) نیز می‌گویند. این تجهیز مسئول قطع و وصل اتوماتیک و ایمنی مدارها می‌باشد.
با‌توجه به داشتن رله‌های الکترونیکی، این نوع کلیدها در برابر خطاهای مداری مانند اتصال کوتاه و اضافه‌بار استفاده می‌شوند؛ بنابراین، این نوع کلید از جریان بیش‌از‌حد در مصرف‌کننده و ایجاد افت ولتاژ جلوگیری می‌کند.
کلیدهای کمپکت به‌دلیل ابعاد کوچکی که دارند، فضای کمی را اشغال می‌کنند؛ همچنین این نوع کلیدها قابلیت تعمیر ندارند و رنج جریانی آن‌ها تا ۱۲۵۰ آمپر است.
ویژگی‌های کلید اتوماتیک
- توانایی قطع جریان تا ۱۵۰ کیلوآمپر
- بازه جریانی متنوع از ۲۵ تا ۱۶۰۰ آمپر
- قابلیت تنظیم رله‌های مغناطیسی و حرارتی
- امکان استفاده از رله‌های الکترونیکی
- حاوی رله‌های Shunt و Under Voltage
- دارای مکانیزم تشخیص علت قطع شدن کلید
تفاوت کلید مینیاتوری و کلید اتوماتیک
در اینجا به مقایسه کلید مینیاتوری و کلید اتوماتیک می‌پردازیم.
- تفاوت در رنج جریانی:
کلیدهای مینیاتوری معمولاً در رنج جریانی بین ۰٫۵ تا ۶۳ آمپر عمل می‌کنند. از سوی دیگر، کلیدهای اتوماتیک دارای رنج جریانی گسترده‌تری هستند و از ۲۵ آمپر شروع شده و معمولاً تا ۱۶۰۰ آمپر نیز تولید می‌شوند.
- تفاوت در قدرت قطع:
قدرت قطع کلیدهای حفاظتی به ماکزیمم جریان مؤثری اشاره دارد که کلید قادر به قطع آن است. کلیدهای مینیاتوری معمولاً قدرت قطع کمتری نسبت به کلیدهای اتوماتیک دارند. قدرت قطع کلیدهای مینیاتوری به‌طور معمول کمتر از ۱۵ کیلو آمپر است، در حالی که کلیدهای اتوماتیک معمولاً قدرت قطع بالاتری دارند و می‌توانند تا ۷۰ الی ۱۰۰ کیلو آمپر قطع کنند.
- تفاوت در نوع حفاظت:
کلیدهای مینیاتوری تنها دارای حفاظت مغناطیسی هستند و در صورت بروز اتصال کوتاه، مدار را قطع می‌کنند. از سوی دیگر، کلیدهای اتوماتیک قادرند هر دو نوع حفاظت الکتریکی و حرارتی را برای بارها فراهم کنند. این مسئله باعث می‌شود که استفاده از کلیدهای مینیاتوری برای بارهای موتوری محدود شود و فقط برای بارهای کوچکتر قابل استفاده باشد.
پی‌نوشت: هرچند برای کلیدهای مینیاتوری هم حفاظت حرارتی وجود دارد؛ اما به‌دلیل عدم تنظیم قابل اعتماد و دقیق آن، برای بارهای حساس مناسب نیست.
- تجهیزات جانبی:
تجهیزات جانبی برای یک کلید اتوماتیک (مانند کنتاکت کمکی و کنتاکت خطا، شافت واسط کلید گردان و غیره) به مراتب بیشتر از یک کلید مینیاتوری است. این خاصیت به کلید اتوماتیک امکان می‌دهد تا رنج وسیعی از حفاظت‌ها و نظارت‌ها را برای بار فراهم کند. از طرفی، کلیدهای مینیاتوری تنها دارای تعداد محدودی تجهیزات جانبی هستند و تهیه آن‌ها به مراتب مشکل‌تر و هزینه‌برتر است.
- عملکرد در صورت بروز خطا:
یکی از ویژگی‌های مهم کلیدهای اتوماتیک، سه حالته بودن سوئیچ آن‌هاست. به این صورت که در صورت بروز خطا در یک کلید اتوماتیک، کلید به‌جای قرار گرفتن در حالت قطع، در حالت خطا قرار می‌گیرد. این ویژگی امکان مشاهده بروز قطعی مدار و شناسایی علت آن (قطع دستی یا بروز خطا) را به ما می‌دهد. در حالی که کلیدهای مینیاتوری تنها دارای دو حالت عملکرد باز و بسته هستند.
- قابلیت کنترل خودکار یا از راه دور:
با اضافه کردن یک مکانیزم موتوری به کلید اتوماتیک، می‌توان این قابلیت را برای آن فراهم کرد که از راه دور یا توسط یک سامانه الکتریکی باز یا بسته شود؛ اما هزینه بالای استفاده از این قابلیت، استفاده از آن را به‌شدت محدود می‌کند. از طرفی، کلیدهای مینیاتوری هیچ‌گاه دارای این قابلیت نیستند و برای کنترل از راه دور باید از کنتاکتور در مدار آن‌ها استفاده کرد.
- استاندارد:
استاندارد ۱۱۰، که معمولاً توسط طراحان به‌عنوان منبع مورد استفاده قرار می‌گیرد، صراحتاً به این نکته اشاره کرده است که در یک تابلوی برق، خروجی‌هایی که به یک تابلوی توزیع کوچکتر متصل می‌شوند، باید با کلید اتوماتیک حفاظت شوند. با‌این‌حال، باید توجه داشت که استفاده از کلیدهای مینیاتوری به‌عنوان حفاظت ورودی تابلوهای کوچک مجاز است.
سخن پایانی
با توجه به بررسی کاربردهای مینیاتوری، ضروری است که کلید هوایی به‌عنوان اولین تجهیز در ورودی تابلوهای برق قرار گیرد. همچنین، بسته به نوع بار (مصرف‌کننده)، باید از کلید اتوماتیک یا ترکیب کلید اتوماتیک و فیوز فشنگی برای حفاظت حداکثری از مدار و تجهیزات استفاده شود.